VỀ QUÊ ĂN GIỖ

Hữu Tâm

(Cám ơn bạn Xuân Huy, người đã cho tôi cảm hứng viết truyện này)

Tân và Thành là đôi bạn thân thiết từ thuở ấu thơ. Lớn lên, từ lúc Thành lên Sài Gòn lập nghiệp, Tân cũng bôn ba xứ người, lâu rồi hai người không gặp nhau. Lần nầy về quê cúng ông già, Thành nhất quyết tìm cho bằng được Tân, trước là để mời bạn ăn giỗ, sau là thăm nhau cho ấm tình bạn bè nhiều năm xa cách. Tân nghe tin bạn về cũng cố tìm thăm cho bằng được.

Xe buýt dừng ở đầu lộ, để đến nhà Thành, Tân phải đi bộ thêm một đoạn khoảng một cây số nữa trên một con lộ, tuy đă được tráng xi măng, nhưng vẫn hẹp, quanh co, dân cư dầy đặc.

Trời chiều, bầu trời có nhiều mây đen kéo về che ánh nắng báo hiệu sẽ trút xuống một cơn mưa. Ngọn gió từ hướng sông đă bắt đầu chuyển mình. Dọc suốt hai bên đường, các chị, các bà ơi ới kêu con về nhà vì trời sắp giông mưa; có người lo thu xếp đống củi đang phơi chiếm gần nửa mặt đường, có người gom nhanh quần áo chạy vào nhà tránh mưa. Trên sân trước một ngôi nhà, không thèm để ý gì đến trời đất, bọn trẻ đang tranh nhau quyết liệt một trận bóng đá, có lúc làm cản trở giao thông. Các cầu thủ, đứa mặc áo, đứa cởi trần, đứa mặc quần ngắn, đứa mặc quần dài, tóc ngắn có, tóc dài có, có đứa xăm đầy mình,... Tiếng chửi thề, văng tục inh ỏi cùng với tiếng kêu nhau giao bóng ầm ĩ, … Tất cả đã tạo cảnh náo nhiệt vốn có ở nông thôn. Thỉnh thoảng có một cơn gió hoặc lốc xoáy nhỏ làm cát bụi tung bay khắp nơi. Thình lình, một vài xe honda của tụi thanh niên quần lửng, mình trần, rụt cổ, rú ga inh ỏi chạy thật nhanh ra vẻ “ta đây” bất kể tai nạn cho mình và người đi đường!

Tân đến nhà Thành lúc đồng hồ chỉ hơn 17 giờ, mâm cúng Tiên Thường đă xong tự bao giờ. Quanh một bàn đặt ở hiên nhà xéo cửa ra vào, các chú, các anh, chắc đã ngấm hơi men, đang nói chuyện lớn tiếng với nhau, có người đã lè nhè. Tân đang gật đầu chào mọi người thì Thành chạy đến vỗ vai, lôi Tân vào nhà (vì ngoài vợ chồng Thành ra, Tân chẳng thân ai nữa). Sau khi đốt nén hương ở bàn thờ, Thành cùng Tân ra ngồi riêng nơi góc hiên nhà. Bạn bè thân thích rất lâu gặp lại, nên đủ thứ chuyện trên đời đều mang ra nói nhau nghe, còn chuyện uống rượu chẳng qua là thưởng thức, để ngà ngà cho vui.

Trời tối hơn, cơn mưa lăm răm bắt đầu, nhà mất điện, ngọn đèn dầu leo lét không đủ ánh sáng cho cả căn nhà mái tol, nền lót gạch tàu. Tân đưa mắt nhìn ra phía sau, các chị đang cặm cụi kẻ gói, người cột dây những đón bánh tét, bánh chuối, bánh ít để chuẩn bị cho bữa Cúng Chánh sáng hôm sau. Tân tâm sự với Thành:

- Bây giờ sao còn để các chị ngồi gói, nấu bánh vất vả quá, mất thời gian quá! Sao không ra chợ, đặt người chuyên gói cho rồi?

- Ôi, mình có bàn, nhưng các chị muốn giữ thông lệ của ông bà ngày xưa mà, mình cả năm mới về một lần nên mọi việc phải chiều để vui lòng các anh, chị. 

Tân hiểu ý và sang chuyện khác:

- Đi từ đầu lộ vào, mình thấy có nhiều thay đổi quá!

- Thay đổi thì nhiều: có lộ xi măng, có điện ánh sáng, có cáp điện thoại. Nhưng cũng có nhiều chuyện khiến mình nặng đầu! Tân thấy đó, thân thuộc gia đình mình từ nhiều đời nay đều xúm xít quanh mảnh đất nhỏ nầy, cứ chia nhỏ măi để sống, thiếu đất thì đi làm mướn kiếm sống chớ không ai chịu ly hương. Học hành thì chỉ cốt cho biết đọc, biết viết, con cái lớn lên cưới vợ, gă chồng, sinh con đẻ cái. Có bậc làm cha mẹ cho đứa lớn đi coi trâu, bán vé số để tiếp nuôi đứa nhỏ. Tuy mới về hai hôm nhưng qua cách sống của họ, mình thấy dân cư thì đông đúc nhưng không có nơi sinh hoạt văn hóa. Vì vậy, họ chỉ tiếp cận văn hóa qua phim ảnh thiếu lành mạnh, ăn nói thô tục, mỗi chiều thì tụ tập nhau để nhậu nhẹt, rồi rượu vào lời ra, rồi chửi nhau tục tỉu, có khi đánh lộn làm ầm ĩ cả xóm!,... . Còn ban đêm, cả về khuya thì số thanh niên choai choai, số sống theo kiểu xã hội đen càn quấy gần như bất trị, bọn chúng muốn la hét lúc nào là tùy thích, không nghĩ gì đến nhu cầu nghỉ ngơi yên tĩnh của mọi người.

Mưa bắt đầu nặng hạt, Thành và Tân cũng dùng cơm xong. Các chú, các anh ngồi ở bàn mái hiên nhà cũng nghỉ tiệc nhậu và chia tayai về nhà nấy. Thành và Tân chuyển sang bộ bàn ghế trong nhà uống trà và tiếp tục câu chuyện. Tân tâm sự:

- Nơi tôi ở cũng có khác gì đâu! Thêm một điều buồn nữa là số thanh niên chịu học hành thì khi học xong các cháu ở luôn Sài Gòn hay những tỉnh lỵ lớn, không cháu nào chịu về quê vì mức thu nhập quá thấp, cộng với sự chênh lệch quá xa về hưởng thụ văn hóa nữa,...

Thành tiếp:

- Ý thức người dân nơi đây còn kém lắm! Về đây, mỗi khi ra đường mình phải rất cẩn thận. Thanh niên bây giờ ẩu lắm, hễ khi lên xe hai bánh là chở ba, bốn người, chạy thật nhanh, chạy lạng lách, rất xem thường sinh mạng của họ và mọi người; còn số xe cải tiến thì không an toàn, cũng tấp nập chở hàng hoá đi trên đường, mà đặc tính của xe nầy là phải chạy nhanh để nhẹ cổ tay lái và mỗi khi xảy ra tai nạn là gọng kềm phía trước lấy đi chân của người bị nạn một cách rất dễ dàng! Về sinh hoạt, Tân thấy đó, dân cư đông đúc mà không tổ chức gom rác, ít người xây nhà vệ sinh nên mọi sinh hoạt như: tắm, giặt, thải rác,... đều xuống dòng kinh nhỏ nầy. Đặc biệt có hôm người ta còn thả vịt đàn đi ngang dòng kinh này nữa, khủng khiếp! Còn rau màu, tôi chứng kiến người ta phun xịt thuốc bảo vệ thực vật hôm trước, thì hôm cắt đem ra chợ bán; họ không nghĩ gì đến sức khoẻ người tiêu dùng, dù trên mỗi chai thuốc người sản xuất có hướng dẫn cách sử dụng. Về thực phẩm thì ở đây cũng như Sài Gòn, người bán và người mua đều thích màu mè, rồi đến những thức ăn chiên họ cũng sử dụng dầu, mở nhiều lần!

Tân chen vào:

- Không biết Thành thế nào, chứ mình tuy ở đô thị, nhưng thường ngày dặn các con đi chợ mua những loại cá đồng hay cá sông tự nhiên như: lòng tong, chốt, lăn, lưỡi trâu, ... và rau vườn của những người nông dân tự mang ra chợ bán, hoặc tự tay mình trồng. Ít khi hay hạn chể tối đa việc mua những thực phẩm qua chế biến hay do chăn nuôi vì người dân ham lời nhiều, không nghĩ đến sức khoẻ người tiêu dùng, họ bất chấp đạo đức!

Đêm càng về khuya, hai người quay sang tâm sự với nhau nhiều chuyện về gia đình, về việc học hành của con cháu, về những ý định giúp đỡ thân tộc dần dần thoát cảnh đen tối,…

Nhắm mắt, định ngủ một giấc để lấy lại sức, nhưng Tân không tài nào chợp mắt được. Trong anh cứ canh cánh những nỗi lo. Đầu óc anh cứ chập chờn bao ý nghĩ. “Làm sao để bọn trẻ có những sân chơi lành manh?”; “Chừng nào mới hết cảnh ăn không ngồi rồi, chơi bời lêu lỏng của một số người trong tuổi lao động, học tập?”; “Làm sao để mọi người dân hiểu rằng chính con người đã hủy hoại môi trường thiên nhiên, đã tự chuốc lấy những thảm họa: thiên tai, dịch bệnh?”; “Làm sao để mỗi người có ý thức giữ gìn sức khỏe, tính mạng của mình và của người khác?”; “Làm sao để quê hương, làng xóm ta thoát khỏi đói nghèo, lạc hậu?”; “Làm sao...làm sao...làm sao....Chừng nào...chừng nào...Tại sao...tại sao...?”

Trở về Truyện Ngắn